Zastrzeżenie numeru PESEL. Przed czym nas chroni?

Numer PESEL to podstawowy sposób identyfikacji każdego obywatela naszego kraju, składający się z jedenastu cyfr. Pomimo tego, że należy do danych wrażliwych, zdarza się, że na skutek rozmaitych sytuacji trafia on w niepowołane ręce. W efekcie na Twój numer identyfikacyjny może zostać zaciągnięta pożyczka lub kredyt bądź też podpisana może zostać umowa na zakup przypadkowych produktów czy realizację określonych usług. Taka sytuacja jest niestety ogromnym zagrożeniem, ponieważ kradzież tożsamości może narazić Cię na straty finansowe, a nawet poważną odpowiedzialność karną. Rozwiązaniem problemu jest zastrzeganie numeru PESEL. Na czym polega taka czynność i przed czym chroni?

Kradzież tożsamości, czyli poważne zagrożenie, o którym często zapominamy

Przywłaszczanie sobie czyjejś własności to problem, który istnieje niemal od początków ludzkości. W codziennym życiu możesz łatwo zapomnieć jednak, że poza kradzieżą fizycznych przedmiotów, przestępcy mogą dokonać także przywłaszczenia Twojej tożsamości! Jak to działa? Wystarczy, że w dowolnej instytucji dojdzie do wycieku danych osobowych, czyli numeru PESEL, imion, nazwiska czy daty urodzenia.

Przykładem może być sytuacja z 2020 roku, kiedy to na Uniwersytecie Warszawskim doszło do przypadkowej publikacji danych studentów jednego z wydziałów. Podobne zdarzenia miały miejsce także na innych uczelniach, ale również w placówkach rządowych oraz samorządowych. Takie sytuacje są wyjątkowo niebezpieczne, ponieważ dostęp do takich informacji otwiera fałszerzom ścieżkę do zaciągnięcia poważnych zobowiązań na dane identyfikacyjne niczemu nieświadomej osoby.

Dysponując danymi, złodzieje mogą chociażby wystąpić o pożyczkę lub kredyt, albo założyć konto bankowe, które będzie wykorzystywane na potrzeby działalności przestępczej. Niestety, w takich sytuacjach odpowiedzialność spoczywa w pełni na osobie, która została okradziona z własnej tożsamości, a spłacanie zawartego przez złodziei kredytu może być początkiem ogromnych problemów finansowych, ale także prawnych.

Na czym polega zastrzeganie numeru PESEL?

Opcja zastrzeżenia numeru PESEL sprawia, że Twój identyfikator automatycznie trafia do bazy z odpowiednią adnotacją, informującą banki i inne instytucje o tym, że świadomie zdecydowałeś się na zabezpieczenie własnych danych osobowych. Taka informacja ma za zadanie zapobiec kradzieży Twojej tożsamości, ponieważ pracownicy banków są zobowiązani do sprawdzenia, czy PESEL jest, czy też może nie jest zastrzeżony.

Jeżeli doszło do zastrzeżenia, instytucja finansowa powinna odmówić zawarcia umowy na szereg usług, o których szerzej wspominamy w kolejnym akapicie. Co ważne, cały proces zastrzegania numeru PESEL możesz wykonać z poziomu aplikacji mObywatel, czyli w pełni online, dysponując jedynie telefonem.

Dla pełnego bezpieczeństwa istotne jest również to, aby kolejne operacje związane z zastrzeganiem identyfikatora były rejestrowane na wypadek, gdyby w międzyczasie ktoś postronny próbował dokonać wyłudzenia, wykorzystując kradzież tożsamości. W tym celu od 1 czerwca 2024 roku uruchomiony został rejestr zastrzeżeń PESEL, czyli specjalna baza danych, w której przechowywane są dane osób pełnoletnich posiadających nadany numer PESEL.

Rejestr zawiera takie informacje jak data oraz godzina zastrzeżenia identyfikatora, oraz ewentualnego wycofania zastrzeżenia, a także wskazanie, jaki podmiot zarejestrował operację. W ten sposób możesz mieć dostęp do informacji na temat tego, kto, kiedy i o której godzinie zdecydował się na zablokowanie swojego numeru PESEL.

Przed czym chroni zastrzeżony PESEL?

Możliwość zastrzeżenia numeru PESEL zapewnia dużo większe bezpieczeństwo w walce z kradzieżami tożsamości. Przede wszystkim dzięki tej opcji uniemożliwisz przestępcom zaciągnięcie pożyczki, kredytu czy też wzięcia leasingu na Twoje dane osobowe. W ten sposób możesz uniknąć odpowiedzialności finansowej, która w innym przypadku w pełni spoczywałaby na Tobie, bowiem to Twoje imię, nazwisko oraz właśnie PESEL widniałyby na umowie zawartej z bankiem czy też innym podmiotem finansowym.

Ponadto zastrzeżenie ogranicza również możliwość otwarcia nowego rachunku bankowego, podpisania umowy na realizację usług czy też wszelkie modyfikacje umów bankowych. W dużym skrócie można więc powiedzieć, że zastrzeżenie PESEL-u uniemożliwia zawarcie jakiejkolwiek umowy finansowej z wykorzystaniem skradzionych danych osobowych.

W sytuacji, gdy PESEL jest zastrzeżony, bank lub inna instytucja finansowa, na przykład firma oferująca pożyczki, bądź też biuro udzielające leasingów na samochody, są zobowiązane do odmowy zawarcia umowy.

W jakich sytuacjach zastrzeżenie numeru PESEL Cię nie ochroni?

Zastrzeżenie numeru PESEL to skuteczny sposób ochrony przed kradzieżą tożsamości i finansowymi konsekwencjami nieuprawnionego wykorzystania danych. Mimo tego nie wpływa na wiele codziennych spraw i formalności, dzięki czemu osoby, które zdecydowały się na takie zabezpieczenie, mogą swobodnie korzystać ze swoich danych osobowych.

Warto wiedzieć, w jakich sytuacjach zastrzeżony PESEL pozostaje neutralny i nie ogranicza możliwości działania. Poniżej przedstawiono najważniejsze obszary, których zastrzeżenie numeru PESEL nie dotyczy.

Obszar	Przykłady sytuacji, na które zastrzeżony PESEL nie wpływa
Sprawy urzędowe	Wzięcie ślubu, zameldowanie się, wyrobienie dokumentów.
Sprawy zdrowotne	Wizyty u lekarza, pobyt w szpitalu, wykupienie recepty.
Udział w wyborach	Głosowanie w wyborach.
Ważność dokumentów	Dowód osobisty, paszport, prawo jazdy.
Korzystanie z profilu zaufanego	Logowanie i wykonywanie czynności na platformach e-administracji.
Podróżowanie	Przekraczanie granicy, latanie samolotem, kupowanie biletów.
Czynności służbowe	Podpisywanie umów, wykonywanie obowiązków w pracy.
Korzystanie z usług poczty	Wysyłanie i odbieranie przesyłek (Poczta Polska może zweryfikować PESEL w rejestrze, ale nie jest to obowiązkowe).

W jakich sytuacjach należy wycofać zastrzeżenie numeru PESEL?

Zastrzeżenie numeru PESEL chroni Cię przed odpowiedzialnością na wypadek, gdyby ktoś nieproszony chciał dokonać wyłudzenia, korzystając z Twoich danych osobowych. Czasami zdarza się jednak, że konieczne będzie wycofanie zastrzeżenia numeru PESEL, na przykład w celu załatwienia spraw bankowych czy też dokonania zakupu nieruchomości. Takie działanie należy wykonać w sytuacji, gdy:

• zakładasz nowe konto w banku;
• wypłacasz większe kwoty z rachunku bankowego (jednorazowo powyżej 12 900 zł);
• podpisujesz akt notarialny związany z nieruchomością;
• dokonujesz zakupu dowolnego przedmiotu na raty;
• bierzesz kredyt lub pożyczkę;
• potrzebujesz dodatkowej kopii własnej karty SIM do telefonu.

Oczywiście cofanie zastrzeżenia numeru PESEL jest darmowe i w zasadzie możesz wykonać tę czynność dowolną ilość razy.

Po wycofaniu zastrzeżenia możesz też bez problemu dokonać ponownego zastrzeżenia. Jedynym ograniczeniem jest tu wyłącznie czas, ponieważ pomiędzy operacjami musi minąć przynajmniej 30 minut.